Kooplieden en stadspolitiek
In de 18e eeuw waren Amsterdamse kooplieden, politiek bezien, mannen van het tweede plan. De meesten hadden geen ambitie om zich als regent met de politiek in te laten. Toch betraden ze vanaf circa 1740 af en toe het politieke toneel in de stadstaat Amsterdam. Zij wensten veranderingen in het politieke regime van de stad en meer invloed op de stedelijke regering. Hierdoor raakten ze – de één meer dan de ander – betrokken bij revoltes, revoluties en staatsgrepen, en daarmee ook bij processen van democratisering. Ze eisten handelingsruimte om hun rol als pater familias, ondernemer, gelovige, stadsbewoner en bestuurder te kunnen spelen, ook als dat ten koste ging van de handelingsruimte van het regentenpatriciaat en de calvinistische kerk. De term ‘koopmansfamilisme’ werpt een nieuw licht op de drijfveren van kooplieden binnen de Amsterdamse politiek in de 18e en begin 19e eeuw.De focus op de Ygracht (tegenwoordig onderdeel van de Prins Hendrikkade) geeft daarbij een waaier aan verschillende invalshoeken. De bewoners van deze gracht keken rechtstreeks op de handelsbewegingen die zich vanuit het IJ wereldwijd vertakten, maar tegelijkertijd wortelden zij steeds dieper in de gangen en hallen van het Paleis op de Dam. In de roerige periode tussen 1740 en 1834 maakten zes Ygracht-kooplieden verschillende regimeveranderingen aan den lijve mee.
Voorbereiding en werkwijze
- Bij het begin van de leergang hebben de studenten de Inleiding (De vraag gesteld) van het boek Kooplieden en Stadspolitiek
- Tijdens de vier bijeenkomsten zal de docent zijn verhaal (dat wordt ondersteund door dia’s) regelmatig onderbreken door het stellen van enige gerichte (toets)vragen.
- Tijdens de eerste drie bijeenkomst zal de docent aangeven welke delen uit het boek voor de volgende keer moeten worden gelezen.
Bijeenkomst 1: kooplieden in de 18e , begin 19e eeuw
- Doel en beoogde opbrengst van de vier bijeenkomsten.
- Het boek in vogelvlucht: de eeuw van het handelskapitalisme, en ook van de eerste democratische experimenten, bezien vanuit het perspectief van de koopliedenstand.
Kernthema’s
- De rol van kooplieden in het handelskapitalisme.
- De wereldwijde activiteiten van kooplieden.
- Het zelfbeeld van kooplieden, samengevat in het begrip koopmansfamilisme.
- Zes kooplieden in beeld gebracht.
- Het beeld dat regenten hadden van kooplieden.
Bijeenkomst 2: Amsterdamse stadspolitiek in de 18e, begin 19e eeuw
- Samenvatting bijeenkomst 1.
Kernthema’s
- Stadstaat Amsterdam binnen de Republiek der Zeven Provinciën.
- Typering van stadstaat Amsterdam: economisch, sociaal, cultureel, godsdienstig, politiek.
- De regentenregering van Amsterdam, de Yvorsten.
- Een republikeinse burgersamenleving.
- Waarom de belangen van kooplieden in strijd kwamen met die van de kooplieden.
Bijeenkomst 3: Regimewisselingen in de 18e, begin 19e eeuw
- Samenvatting bijeenkomsten 1 en 2.
Kernthema’s
- De eeuw van de democratische revoluties.
- De geopolitieke context.
- Strijd om een ander politiek stelsel, dat wil zeggen een andere regeringswijze, staatsvorm, deling van de machten (trias) en rol van de overheid.
- Partijvorming en (mislukte) regimewisselingen: Doelisten, Patriotten, Bataven, Nationalen
- Gematigde politieke inzet en getemperd politiek optreden door kooplieden.
Bijeenkomst 4: Wat we kunnen leren van de democratische experimenten in de 18e, begin 19e eeuw
- Samenvatting bijeenkomsten 1, 2 en 3.
Kernthema’s
- Het spanningsveld tussen directe en indirecte democratie.
- Het spanningsveld tussen de gemeentelijke politiek en de nationale politiek.
- Het spanningsveld tussen de drie machten (wetgeving, uitvoering, rechtspraak).
- Het spanningsveld tussen een meer interveniërende en een ordende overheid.
- De kracht van een republikeinse (in de klassieke betekenis van het woord) samenleving.
Cursusinformatie
- dinsdag
- 29 november
- 6, 13 en 20 december
- € 150,00
- 14:00 - 16:30 uur
- Inholland Alkmaar
Docent Cees Paardekooper
De laatste jaren ben ik mijn adviespraktijk gaan combineren met het schrijven van historische boeken. Onlangs is mijn derde boek verschenen: Kooplieden en Stadspolitiek. Regimewisselingen in Amsterdam 1740-1840. Daarnaast ben ik sinds jaar en dag op vrijwillige basis bestuurslid van verenigingen en stichtingen. Op dit moment ben ik bestuurslid van de Stichting André Volten en de Stichting Toeristische Ontsluiting Erfgoed Nederland.
Als auteur beschrijf ik vanuit het perspectief van een of meer hoofdpersonen ingrijpende veranderingen in de samenleving, waarbij ik de dynamiek van politiek en bestuur niet uit het oog verlies.
Lesmateriaal
Voor de cursus is het zeer wenselijk om Cees zijn laatste boek "Kooplieden en Stadspolitiek. Regimewisselingen in Amsterdam 1740-1840" aan te schaffen (rechtstreeks bij uitgever Verloren).